موضوع‌محوری؛ از آسيب‌های پژوهش قرآنی/ لزوم يافتن مسئله در بستر جامعه

يكی از آسيب‌های پژوهش‌های قرآنی موضوع‌محوری است و معضل ما اين است كه محققان ما به دنبال مسئله نيستند؛ يكی از دلايل اين كه محققان ما به مسئله‌های درستی دست نمی‌يابند اين است كه اين محققان در كتاب‌ها به دنبال مسئله می‌گردند، در حالی كه نه در كتاب بلكه در جامعه بايد به دنبال مسئله بود.

حجت‌الاسلام والمسلمين حسن اسلام‌‌پور كريمی، دانش‌آموخته و مدرس حوزه و دانشگاه و كارشناس پژوهش بيست و يكمين نمايشگاه بين‌المللی قرآن كريم، با اشاره به حساسيت ويژه پژوهش در قرآن و ضرورت آمادگی‌ها و پيش‌نيازهای خاص برای پژوهش‌های قرآنی گفت: يكی از ضرورت‌ها برای پژوهش قرآنی داشتن كنجكاوی علمی كافی است تا فرد بتواند به نحوی مسئله‌محور به پژوهش در قرآن بپردازد.

اسلام‌پور با اشاره به ابعاد متعدد و گسترده قرآن گفت: فردی كه می‌خواهد برای پژوهش به سراغ قرآن برود بايد بداند كه با يك اقيانوس مواجه است و زوايای گوناگون يك موضوع در قرآن در آيات مختلف مطرح شده است. بنابراين با توجه به محدوديت توان انسانی اين كه پژوهشگران بخواهند خود را با تماميت گستره يك موضوع درگير كنند و همه ابعاد آن را در قرآن مورد توجه قرار دهند می‌تواند آسيب‌زا باشد و مانع به نتيجه رسيدن پژوهش‌ها شود. به همين دليل توصيه ما اين است كه محقق با جزيی كردن موضوع خود و با نگاه مسئله‌محور به سراغ قرآن برود.  وی در مورد علت آسيب موضوع‌محوری در پژوهش‌های قرآنی گفت: بخشی از اين آسيب به دوران آموزشی بازمی‌گردد. شخص در مراحلی كه در دوران تحصيل خود پشت سر می‌گذارد تا در آستانه پايان‌نامه‌نويسی قرار می‌گيرد ناچار با تدريس‌ها و آموزش‌هايی مواجه است كه عموماً موضوع‌محورند؛ اما بايد پژوهش را به نحوی جدی‌تر از آموزش تفكيك كرد.

اسلام‌پور در مورد تفاوت آموزش و پژوهش بيان كرد: شما در مورد يك پديده و در مرحله آموزش به انحاء مختلف می‌توانيد سؤال بپرسيد و انواع كلمات پرسشی را در نسبت با آن به كار ببريد، اما اين به اين معنا نيست كه می‌توانيم به همه اين پرسش‌ها در يك پژوهش واحد پاسخ بدهيم. در انجام يك پژوهش نمی‌توان همه نوع سؤال در مورد يك موضوع طرح كرد.

اين مدرس روش‌شناسی پژوهش افزود: ممكن است پژوهشگر سؤالات زيادی داشته باشد و همه هم سؤالات خوبی باشد اما به ناچار بايد دست به گزينش زد. ما می‌توانيم ابتدا موضوع‌محور نگاه كنيم و به مطالعه بپردازيم اما در نهايت و در انجام و ارائه پژوهش بايد به ناچار در ميان مسائل دست به گزينش بزنيم.

وی با بيان اين مطلب كه معضل ما در حوزه و دانشگاه اين است كه محققان به دنبال مسئله نيستند، عنوان كرد: يكی از دلايل اين كه محققان ما به مسئله‌های درستی دست نمی‌يابند اين است كه اين محققان در كتاب‌ها به دنبال مسئله می‌گردند در حالی كه در جامعه بايد به دنبال مسئله بود و نه در كتاب. ما بايد درد‌های مديريتی، دردهای سياسی، دردهای فرهنگی و ديگر كاستی‌هايی را كه در برخورد قرآنيان با عرصه‌های مختلف احساس می‌شود بيابيم و اين‌ها را به قرآن عرضه كنيم.  اين دانش‌آموخته و مدرس حوزه و دانشگاه صرف علاقه را برای پژوهش در قرآن كافی ندانست و عنوان كرد: ما نمی‌توانيم از جامعه فاصله بگيريم و فقط بگوئيم چون به فلان موضوع علاقه‌مندم به پژوهش درباره آن در قرآن می‌پردازم. در پژوهش قرآنی علاقه لازم است اما كافی نيست و بايد ببينيم كه پژوهشی كه قصد انجام آن را داريم تا چه حد دردهای جامعه را درمان می‌كند و چقدر به جامعه پيوند می‌خورد.