 |
|
فرهنگ اقتصادی؛ حاکمیت فرهنگ، اخلاقی و انسانی کردن روابط اقتصادی |
|
|
|
تعریف فرهنگ اقتصادی:
فرهنگ اقتصادی عبارت از ارزش ها، نگرش ها، عقلانیت ها و رفتارهای متعدد انسان ها در برآوردن نیازهای اساسی و حیاتی شان است. این فرهنگ معطوف به تامین رفاه جامعه و منش های انطباق پذیری و ارتباط با محیط فیزیکی پیرامون است.
از این حیث اقتصاد و رفاه که غالبا با نیازهای زیستی و حوائج فردی شناخته می شود، تحت تاثیر ترکیب خاصی از عقلانیت های استراتژیک یا فنی(سودآوری و تولید)، سیاسی(منافع طبیعی و حفظ منزلت موجود) و اخلاقی(ارزش گرایی و مطلوب خواهی) تامین می شود. از این منظر، هدف اقتصاد دیگر تنها کسب سود و افزایش منفعت فردی وگروهی کنشگران درگیر در صحنه اقتصادی نیست؛ بلکه اهداف والاتر دیگری نظیر اخلاقی و انسانی کردن روابط اقتصادی و حاکمیت فرهنگ در استخدام محیط برای رفع نیازهای فردی را نیز در برمی گیرد. براساس سطوح فرهنگ توسعه، فرهنگ اقتصادی نیز در سه سطح بینش، منش و کنش قابل طرح و بررسی است.
بینش اقتصادی :
بینش اقتصادی به معنای شناخت، آگاهی و باورهای حاکم بر تلقیات انسان از اقتصاد و نقش آن در زندگی موجود بشری است. این که افراد تا چه حد معتقد و آگاهند که فعالیت های اقتصادی آنها می باید مبتنی بر ارزش های انسانی باشد و امور اقتصادی را تنها محدود به جستجوی نفع شخصی بدون توجه به محیط و دیگران قلمداد نکنند، جملگی بینش حاکم بر روابط اقتصادی را نشان می دهد. این سطح، صرفا جهان بینی شناخت و آگاهی نسبت به موارد فوق را جدای از گرایش و عمل اقتصادی در بر می گیرد.
منش اقتصادی :
منظور از منش مادی و اقتصادی، تعهد به رفتار اقتصادی انسانی در جامعه است. به عبارت دیگر آمادگی و روحیه لازم جهت انجام فعالیت های اقتصادی است. افرادی که دارای منش اقتصادی توسعه گرا و انسانی می باشند، آمادگی دارند که در جهت تغییر وضعیت مادی خود و هدایت آن به سمت وضعیتی مطلوب تر و انسانی تر گام بردارند.
کنش اقتصادی :
کنش اقتصادی بکارگیری عملی عقلانیت ها در تصمیم گیری های اقتصادی است. منظور از کنش و عمل اقتصادی همان رفتارها و اعمال عینی و واقعی افراد در امر تامین و رفاه مادی خود است. در این سطح آن چه که عملا در جهت رفع نیازهای زیستی و مادی انجام می شود مورد بررسی و توجه واقع می شود. هر عمل و کنشی در این سطح موجب تغییر در وضعیت افراد و نیز جامعه به طور کلی می شود.
اگر این کنش ها مبتنی بر نوعی عقلانیت فنی (کسب سود) و سیاسی (منافع گرا) باشد، بی نظمی و اختلال ها و مهم تر از همه نابرابری ها در وضعیت اقتصادی بوجود خواهد آمد.
در یک فرهنگ اقتصادی مطلوب، غالبا بین این سه سطح نوعی ارتباط و همخوانی وجود دارد؛ یعنی یک کنش و عمل اقتصادی مطلوب برخاسته از بینش افراد و آمادگی آن ها برای تحقق بخشی به این بینش است. با توجه به پیامد این توجه صرف به توسعه اقتصادی مدار و انتقادهایی که بر این نوع توسعه وارد شده در سطوح مختلف فرهنگ اقتصادی آن چه اساسی محسوب می شود، منطق سرمایه سالاری و سودآوری نیست بلکه آنچه اساسی در نظر گرفته می شود توجه به ابعاد انسانی و ارزش ها و اخلاقیات حاکم بر فعالیت ها و ارتباط با طبیعت است به گونه ای نوعی توسعه پایدار را به ارمغان آورد.
با توجه به مباحث فوق و بررسی سطوح سه گانه فرهنگ اقتصادی، اهم برنامه های مورد توجه و اولویت های موجود در مهندسی فرهنگی نظام اقتصادی را می توان در موارد ذیل برشمرد:
۱) ارزیابی و ارتقاء سطح فرهنگ مصرف در جامعه با تاکید بر:
برخوداری از الگوی مصرف سالم و بهینه
دوری از اسراف و تبذیر
دوری از تجمل گرایی و چشم و هم چشمی
اعتقاد به فرهنگ قناعت، صرفه جویی و پس انداز
توجه به فرهنگ صرفه جویی در مصرف کالاها و امکانات عمومی و دولتی
اولویت بخشی به مصرف کالاهای ضروری و دوری از مصرف کاذب و تظاهری
فرهنگ مصرف بهینه انرژی (نفت و گاز و ...)
۲) ارزیابی و ارتقاء سطح فرهنگ کار در جامعه:
آشنایی با قوانین و مقررات مربوط به کار
فرهنگ سخت کوشی و فعالیت
برخورداری از اخلاق کار گروهی
وجدان کار
تاکید بر خلاقیت درکار
انظباط و مسئولیت پذیری در استفاده از ابزار و وسایل محیط کار
فرهنگ تلقی از کار به مثابه وظیفه اجتماعی و انسانی (کار برای رضای خدا و خدمت به همنوع)
فرهنگ ارتباط سالم با همکاران در محیط کار
تلقی از کار به مثابه عامل رفاه اجتماعی و رشد شخصیت اجتماعی
رقابت سالم در محیط کار
اهتمام به بهداشت کار
فرهنگ نظم و وقت شناسی در ورود و خروج از محل کار
عملکرد براساس موازین قانونی و اخلاقی
....
۳) ارزیابی و ارتقاء سطح فرهنگ انطباق پذیری با محیط و طبیعت در جامعه با تاکید بر :
فرهنگ حفظ زیست (باور زیست محیطی)
فرهنگ استفاده ی بهینه از منابع طبیعی عام المنفعه مانند جنگلها، مراتع و ...
مشارکت و همکاری با نهادهای حافظ محیط زیست
فرهنگ جلوگیری از آلودگی های متعدد در محیط زندگی (آلودگی تصویری، آلودگی صوتی، آلودگی هوا و ...)
توجه به محیط به عنوان منبع رفع نیازهای بشری
فرهنگ استفاده بهینه از کالاها و انرژی غیر قابل تجدید در زندگی (با توجه به آینده و نسلهای بعدی)
فرهنگ احترام به طبیعت و ارتباط با آن (بهره برداری)
فرهنگ حفظ و اهتمام به آثار تاریخی به جای مانده از دوران گذشته
۴) ارزیابی و ارتقاء سطح فرهنگ مشارکت اقتصادی عمومی در جامعه:
مشارکت با دولت (خرید و اوراق قرضه و ...)
فرهنگ پس انداز
توجه به امور تعاونی و همیاری در فعالیت های اقتصادی
توجه به سطح کارآفرینی اقتصادی (کارگردانی اقتصادی) در میان مردم و اعتقاد به آن
استفاده ی بهینه از کالاهای عمومی و خدمات ضروری و عام المنفعه مانند آب، برق، تلفن گاز، نفت و .. (انظباط اقتصادی)
مشارکت در امور اقتصادی بیشتر تولیدی و کمتر خدماتی
فرهنگ و اهتمام به پرداخت مالیات ها و عوارض قانونی (فرهنگ مالیاتی)
فرهنگ سرمایه گذاری در امور عام المنفعه و جمعی
احترام و توجه به همیاری های سنتی و بومی در فرهنگ ایرانی
۵) ارزیابی و ارتقاء سطح فرهنگ تولید و بهره وری در جامعه با تاکید بر:
فرهنگ احیاء منابع متروک و بلااستفاده اعم از زمین، معدن و ...
اعتقاد به تولید ثروت جهت رشد اقتصادی جامعه
تعدیل سود شخصی در کنار جمعی
دوری از رباخواری و اعتقاد به تعدیل بهره
اعتقاد به مالکیت
اعتقاد به تعدیل ثروت
علاقمندی به ابداع روش های جدید تولید
فرهنگ تولید محصولات ضروری (ارجحیت تولید)
فرهنگ افزایش کیفیت در کالاهای تولیدی و دوری از تقلب در تولید
فرهنگ بسته بندی محصولات متناسب با ارزشها، اخلاق جامعه و استانداردهای جهانی
سطح اهتمام به سیاست های تولیدی ملی و جهانی
۶) ارزیابی و ارتقاء سطح فرهنگ اشتغال و فعالیت اقتصادی در میان مردم با تاکید بر:
باور به معاش سالم و آبرومند
دوری از مشاغل کاذب
اهتمام به کارآفرینی حرفه ای
دوری از احتکار شغل (چند شغله بودن)
سطح رضایت از شغل
اعتقاد به تخصص گرایی در مشاغل و جایگاه ها
اعتقاد به آزادی درانتخاب شغل
تشویق به کار و تلاش در انتخاب شغل
تشویق به کار و تلاش اقتصادی
سطح علاقمندی وتوجه به مشاغل موجه و تولیدی خصوصی و فارغ از دولت
اشتغال زایی
۷) ارزیابی و ارتقاء سطح فرهنگ توزیع کالاها و خدمات در جامعه:
مبارزه با احتکار (کالا، مسکن و ...)
مبارزه با رانت خواری
مبارزه با اخلاق واسطه گری
مبارزه با گرانفروشی (اعتراض، شکایت و ...)
انصاف در فروش محصولات
مشارکت در نظارت بر قیمت ها
اخلاق تبلیغات سالم و غیر کاذب در حوزه نامگذاری کالاها و توزیع
اخلاق مبادله و انصاف در معاملات
http://www.aftabir.com/articles/view/art_culture/culture/c5c1228297469_culture_economic_p1.php/%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%DB%8C-%D8%AD%D8%A7%DA%A9%D9%85%DB%8C%D8%AA-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D8%A7%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82%DB%8C-%D9%88-%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
 |
|
|
1. الامام علي (ع): تَعَرَّضُوا لِلتِّجاراتِ، فَاِنَّ لَکُمْ فيها غِنيً عَمّا في اَيْدِي النّاسِ وَ اِنَّ اللهَ يُحِبُّ المُحْتَرِفَ الْاَمينَ.
امام علي عليه‌السلام فرمود:
به کارهاي تجاري بپردازيد که بازرگاني، شما را از مال ديگران بي‌نياز مي‌کند. خداوند پيشه‌ور درستکار را دوست دارد.
(وسايل الشيعه، ج 22)
و..
|
|
|
|
|
|